☆ THĂM NHÀ BẠCH CÔNG TỬ ☆
Ghé nhà Bạch công tử Mỹ Tho và nhớ người cái thuở ban sơ đã góp phần phát triển cải lương Nam Kỳ
Ở Mỹ Tho ,trên đường Đinh Bộ Lĩnh cách cầu Quay không xa có cái nhà cổ mà nay làm Phòng Văn Hóa Thông Tin Mỹ Tho
Chạy qua hoài mà nhà cứ đóng cửa,ai dè Tết giờ nhà mở cửa đón khách tham quan ,thiệt mừng húm,anh em tui nhào vô coi liền ,quá đã,đứng tán dóc với cô bé coi nhà một buổi trời
Ngôi nhà cổ hình bánh ú nhưng kiểu Tây 100% (Không phải nhà rường) này vốn là nhà của Bạch Công Tử tức là George Phước
"Bạch Công tử" Lê Công Phước hay còn gọi là George Phước, là con trai của Đốc phủ Lê Công Sủng làng Điều Hòa, Mỹ Tho
Các bạn biết Mỹ Tho xưa là xứ giàu có nhứt nhì Nam Kỳ Lục Tỉnh ,Mỹ Tho nằm trung tâm đồng bằng châu thổ sông Cửu Long,là cánh cửa mở vào Miền Tây sông nước,có ga xe lửa từ Sài Gòn trổ xuống,có cầu tàu lục tỉnh,có cái chợ lớn nhứt Miền Tây
"Trên Sài Gòn dưới Mỹ Tho
Đâu đâu phong cảnh cũng nhường cho"
Mỹ Tho là nơi có trường trung học đầu tiên ở VN thời Pháp ,là cái nôi đào tạo lớp quan lại làm việc cho Pháp đầu tiên,Mỹ Tho là xứ của các ông đốc phủ sứ
"Mỹ Tho cũng xứ Trường An,
Phong lưu sĩ nữ lịch sang trong đời."
(Nguyễn Liên Phong, Nam Kỳ phong tục nhơn vật diễn ca, tập 1, Libraire Imprimeur, Saigon, 1909)
Đốc phủ Lê Công Sủng không phải là người giàu có nhứt nhì Mỹ Tho ,ông thuộc dạng trung thôi ,nhưng là chủ quận Chợ Gạo một thời
Đốc phủ Sủng có người con trai thứ tư là con của bà Đào Thị Linh ở Chợ Cũ, Mỹ Tho tên Lê Công Phước có nước da trắng ,và để phân biệt với ông con trai Trần Trinh Huy (Hắc công tử) của ông Hội ĐồngTrạch ở Bạc Liêu da ngăm đen nên người đời đặt nick name cho cậu Phước là Bạch công tử ,tức George Phước
George Phước thừa hưởng gia tài của cha mẹ để lại chừng 1000 mẫu ruộng
Mỹ Tho xưa là cái nôi đờn ca tài tử với Tiến sĩ,Đốc học Định Tường Phan Hiển Đạo
Danh sĩ đất Định Tường Phan Hiển Đạo (1822-1864) mới 27 tuổi đậu tiến sĩ .Ông là bậc thầy về cây đờn tranh ,ngón đờn ông học khi còn ở Huế
"Tri kỷ mấy lời ghi bụng nhớ,
Dạ đài một giấc nín hơi ngon.
Khúc đàn lưu thuỷ trôi giòng bích,
Mà giọng đàn tranh điệu Huế còn"
(Nguyễn Liên Phong, Điếu cổ hạ kim, 1915)
Ban đờn tài tử của Ông Nguyễn Tống Triều ở Cái Thia từng đi Tây diễn
Từ đờn ca tài tử qua cải lương cũng ở đất Mỹ Tho,Mỹ Tho là cái nôi của cải lương
Những gánh hát đầu tiên là ở Mỹ Tho, Đồng Bào Nam, Nam Đồng Ban ,Nữ Đồng ban ,gánh thầy Năm Tú (Pierre Châu Văn Tú) ở Mỹ Tho
Các thầy tuồng Nguyễn Trọng Quyền, Trương Duy Toản , Nguyễn Thành Châu, Trần Hữu Trang, Lê Hoài Nở (Năm Nở), Huỳnh Thủ Trung (Tư Chơi), Duy Lân...đều dân Mỹ Tho
Đào kép hát lớp đầu tiên cũng phần lớn là dân Mỹ Tho
George Phước là một người du học Tây về song ông yêu đờn ca tài tử và cải lương điên cuồng
Ngày 25/1/1926 George Phước vừa về nước bắt tay với ông Nguyễn Ngọc Cương là con trai bà Ba Ngoạn (Lưu Thị Ngoạn) lập gánh hát Phước Cương
Phước Cương là ghép từ George Phước và Nguyễn Ngọc Cương (Ông Nguyễn Ngọc Cương là chồng cô đào hát Năm Phỉ,sau lấy bà em Bảy Nam sanh ra Kim Cương)
Đến 1928 Bạch Công tử ra khỏi Phước Cương và lập gánh hát Huỳnh Kỳ với dàn đào kép rất nổi thời đó là Phùng Há, Ba Vân, Năm Phỉ, Tám Du, Năm Thiện, Ba Thâu, Ba Đồng, Chín Móm, Năm Kiệt, Hai Sự, Hai Nữ, Tư Bé, Tư Hélènne....
Cái này chắc phải nhắc tới bà bảy Phùng Há,cô đào nổi tiếng ngày đó,bà bảy xuất thân làm nghề đóng gạch nuôi mẹ
Nhờ đi hát mà bà đổi phận
Năm 1926 khi đó bà Phùng Há được 16 tuổi trong gánh hát Tái Đồng Ban đã lấy kép Tư Chơi
Kép Tư Chơi (Huỳnh Thủ Trung) là người đẹp trai, hát hay, đờn giỏi,ông giỏi Hán văn và cả Pháp văn
Ở với nhau có đứa con gái thì hai người bỏ nhau
Sau đó bà Phùng Há quen Bạch công tử Phước George ,Bạch công tử lấy cô bảy Phùng Há làm vợ và bỏ tiền lập gánh hát Huỳnh Kỳ để bà Phùng Há làm bầu
Gánh hát Huỳnh Kỳ là gánh cải lương lớn nhứt ở lục tỉnh Nam Kỳ thời đó
Ông Bạch công tử Phước George bỏ tiền xây một cái rạp hát cạnh nhà ông làm chổ diễn của đoàn Huỳnh Kỳ
Có ông điền chủ nào để cái nhà hát sát nhà mình không? chỉ có duy nhứt Phước George
Trước đó khi cất nhà ông dựng trên mặt tiền nhà mình trên cái cửa chánh hình đúc hai đôi "hia tuồng" của đào kép cải lương hay mang trên sân khấu (Mời xem kỹ hình mặt tiền cái nhà cổ)
Đó là một tình yêu với đờn ca,với cải lương vô bờ bến ,và một tình yêu với bà Phùng Há nồng nhiệt nhứt
Gánh hát Huỳnh Kỳ là một gánh hát nhà giàu do sự đầu tư hết mức của Bạch công tử,gánh đi đến tỉnh nào cũng bằng ba chiếc ghe chài bự chà bá như du thuyền ,đông đảo khán giả coi hát bằng xuồng đậu chật bến
Ba chiếc ghe lớn đó Bạch công tử mua của đốc phủ Màu,ông đốc phủ giàu nhứt Mỹ Tho
Chiếc đi đầu chở Bạch Công tử có lầu cao lộng gió, trước có cột cờ và treo cờ vàng( Huỳnh Kỳ). Đào kép đi chiếc thứ hai,chiếc thứ ba thì chở thầy đờn và người còn lại của gánh
Người ta kể lại đi lưu diễn,Phước công tử bắn súng lục làm hiệu,nuôi một đội đá banh giao lưu với dân luôn
Cô Bảy lấy Bạch công tử sanh 2 người con đủ trai lẫn gái
Gánh Huỳnh Kỳ thường xuyên hát không thù lao,hát gây quỹ cho hội tương tế đặng làm từ thiện và đóng góp cho phong trào thể thao các địa phương đoàn tới lưu diễn
Tuy nhiên Bạch công tử cứ bỏ tiền đầu tư,bù lỗ gánh hát hoài cũng mệt
Cứ sau khi đi lưu diễn về ông lại mang ruộng vườn ra bán bù lỗ ,mà khi ông đang cần thì bị ép giá,bán ruộng cũng khác người,ông bán "mớ" ,tức là một lần vài chục mẫu
Đến năm 1930 khủng hoảng kinh tế thế giới lan tới Nam Kỳ ,khi đó lúa Nam Kỳ không xuất khẩu được,từ điền chủ tới tá điền ná thở ,dân tình sống hết sức khó khăn
Và troing tình cảnh vừa bù lỗ vừa khủng hoảng kinh tề đó gánh hát Huỳnh Kỳ rả đám
Cô bảy Phùng Há không lo con xong,2 đứa chết non luôn
Vợ chồng bỏ nhau,hình như là ly dị
Sau năm 1940, cô bảy Phùng Há lấy ông Nguyễn Bửu. Nguyễn Bửu là một đại điền chủ lớn ở Trà Vinh.Ông đã thành lập đoàn Phụng Hảo cho cô bảy Phùng Há
Ông Nguyễn Bửu không xa lạ,ông chính là cha quốc trưởng Nguyễn Khánh thời sau 1963 VNCH
Sau đó cô bảy cũng ly dị ông Bửu luôn
Những năm 1940-1945 làm ăn không đặng,cộng với thời cuộc Bạch công tử bị sạt nghiệp thì ngôi nhà của ông trên đường Đinh Bộ Lĩnh và rạp hát bị bán phát mãi hay xiết nợ gì đó cho ông Lê Ngọc Chiếu, ,sau đó ông Chiếu bán lại rạp hát và đổi tên thành rạp Lê Ngọc,rạp Viễn Trường,sau đó làm rạp Mỹ Tho,nay là Cinestar Mỹ Tho
Riêng căn nhà thì sau năm 1975 bị trưng thu làm trụ sở UBND phường, nay là trụ sở Phòng Văn hóa Thông tin và Thể thao Mỹ Tho
Các bạn trong Phòng Văn hóa Thông tin và Thể thao Mỹ Tho nói rằng xưa làm việc trong ngôi nhà sau xây dãy nhà phía sau họ dời lên lầu,ngôi nhà cổ được trùng tu và làm nơi trưng bày,tham quan cho mọi người dân
Giai thoại Hắc Bạch công tử đốt tiền có thực không?
Lục Tỉnh thời Pháp có vô số đại điền chủ và công tử nhà giàu
Bạch công tử Lê Công Phước là dân Mỹ Tho,còn Trần Trinh Huy dân Bạc Liêu là hắc công tử
Họ du học bên Pháp và chịu chơi nổi tiếng
Chịu chơi tức là dám bỏ tiền lớn làm cái ko ai dám nghĩ, như Ba Huy mua máy bay, Phước George dám mua ba chiếc ghe chài lớn của đốc phủ Màu làm ghe hát lưu diễn , lập gánh hát Huỳnh Kỳ không cần lời cho vợ hát
Ba Huy nổi tiếng trong các vũ trường, thì George Phước mê cải lương
Giai thoại đốt tiền dính 2 ông này
Có người nói
Thời Pháp tại Sài Gòn có một huê khôi đẹp nổi tiếng khuynh nước khuynh thành ,đổ quán xiêu đình.Đó là cô Ba Trà-Trần Ngọc Trà
Cô Ba Trà là dân Cần Đước
Trong”Sài Gòn tạp pín lù” ông Vương Hồng Sển soạn lại báo Tiếng Dội 15-5-1952 chép Ba Trà tự kể về đời mình
Cha cô là dân điền chủ hang trung,nhà có chừng hai chục mẫu, người làng Phước Khánh quận Cần Giuộc,ông này rất khó tánh,kén vợ rất kỹ ,đã có 6 lần đò
Lần thứ 7 thì ông này về làng Tân Ân quận Cần Đước lấy một cô gái sanh ra cô Ba Trà
Ông Sển viết là “người làng Tân An (Cần Đước)”vì trên văn bản,bản đồ người Pháp viết là ‘Tân An” ,nhưng thực ra nó có dấu và tên chánh thức là Tân Ân
Năm Ba Trà năm tuổi người cha chết ,trước khi chết ghen tuông với vợ dữ dội.
Ghen mà chết vì vợ đẹp quá , tức là âm ỉ ngày qua ngày dạng dồn nén tâm lý rồi ức chế, suy diễn, tự chuyển hóa, tự diễn biến mà mệt tìm chứ không phải bị ông hàng xóm viết thơ tỏ tình rồi ra nhà sau ôm bậy mà ông chồng bắt gặp như một bộ phim truyền hình tuyên giáo trên VTV đã làm
Vừa tẩn liệm ông chồng xong thì bà nội cũng ..chết theo,thành ra đám ma cả hai người
Chôn cất vừa xong, bác của Ba Trà đuổi má con Ba Trà ra khỏi nhà vì lý do “Ba tôi lúc lâm chung trối lại không nhìn tôi là con”
Bà mẹ bồng con lui về quê ngoại ở làng Tân Ân giao Ba Trà cho bà ngoại nuôi
Chín tuổi bà ngoại mất,Ba Trà theo má về Sài Gòn sống,chin tuổi bà mẹ ko cho con đi học,mỗi khi đánh con hay chửi rủa “t*o đánh mầy cho tiệt nòi tiệt giống quân “đoản hậu”
Mười bốn tuổi Ba Trà ra đời,bị má gả cho một ông quan Pháp và từ từ nổi danh khắp Lục Tỉnh ,Nam Vang,Băng Cốc ,là một hoa khôi đẹp lộng lẫy của đất Sài Gòn ,các công tử,điền chủ Nam Kỳ thi nhau cung phụng đưa đón cô ,từ nghèo cô có trong tay tiền vàng nhiều vô số kể
Giai thoại Hắc-Bạch công tử lấy tiền bộ lư 500 đốt để lấy le cua Ba Trà, sau đó nấu đậu xanh
Theo giai thoại, để nấu sôi được nồi chè có 1kg đậu xanh trong thời gian gần 1 tiếng đồng hồ, Hắc Công tử đã đốt hết 10.000 đồng Đông Dương. Còn Bạch Công tử chỉ đốt số tiền 1.000 đồng
Mười ngàn đồng rất lớn, bạc muôn, gia tài nhà giàu trung lưu xưa chỉ có 500 đồng
Cho nên giai thoại này không đủ logic,rất khó tin
Rồi có giai thoại nói hai ông đốt tiền để cua đào hát Phùng Há,tìm cây son hoặc tờ 5 đồng bị lọt dưới sàn
Bà Phùng Há sau đó làm vợ Phước George, ông lập gánh Huỳnh Kỳ cho bà
Thực ra giai thoại đốt tiền là dân gian thêu dệt
Nhà giàu Nam Kỳ xưa không cư xử ba trợn vậy
Khi còn sống và tỉnh táo bà Phùng Há khẳng định trong những năm chung sống, bà chưa bao giờ nghe chồng cũ mình kể chuyện lấy tiền giấy con công đốt để thi nấu chè đậu xanh với công tử Bạc Liêu.
Và đương nhiên là không có đốt tiền làm đèn kiếm cây son hay tờ 5 đồng cho bà Phùng Há
Gái xưa không thể nào hẹn 2 thằng cùng lúc đi chơi
Bà Phùng Há còn nói Ba Huy khá keo kiệt, đi xe còn trả giá thì làm gì có chuyện lấy tiền nấu chè
Giai thoại này không thấy ghi trong sách của những học giả nổi tiếng Nam Kỳ xưa
Nhưng sau 1975 lại um sùm
Nó muốn diễn giải rằng bọn Nam rất giàu, ăn chơi sa đọa
Thực ra điền chủ Nam Kỳ nghèo và phá sản một phần là do Việt Minh nổi lên
VM đốt nhà, lấy ruộng chia gần hết
Ghé thăm nhà Bạch công tử vào một chiều nắng gió ào ào giữa lòng Mỹ Tho ,gió sông pha muối mặn chát mà ngậm ngùi
"Ngàn năm gương cũ soi kim cổ.
Cảnh đấy người đây luống đoạn trường"
Các bạn biết không,cái nhà quá đẹp ,nó với cái nhà của Đốc phủ Màu trong bảo tàng Tiền Giang là những cái nhà kiểu Tây đẹp nhứt Mỹ Tho xưa
Trưa nắng mà nhà mát rượi vì người xưa đã làm cửa sổ ,trần nhà cao và có hồ nước mưa giữa sàn nhà
Chánh quyền Mỹ Tho đã nhận ra và quyết trân trọng,giữ gìn ngôi nhà cổ này làm di sản của thành phố
Bước vô cửa chánh ,tấm hình Bạch công tử ở giữa nhìn thẳng ra buồn buồn
Chúng ta,con cháu thế hệ Nam Kỳ ngày nay phải ghi danh và tri ơn Bạch công tử vì ông là người góp công,góp của tạo ra và phát triển đờn ca tài tử,cải lương của Nam Kỳ mình
Một thế hệ Tây học xưa,dám bỏ tiền ra lập gánh hát ,dám nuôi đào kép,thầy tuồng,dám bao dàn cho bà con coi, làm riết muốn sạt nghiệp
Chúng ta phải tri ơn những người đó chứ
“Khi bức màn buông, danh vọng hết.
Người về lòng rũ sạch sầu thương"
Khu nhà đã thành bảo tàng Bạch công tử,các bạn có quỡn xin mời ghé vô chơi.
(Nguồn: N.G.V)
Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn
Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn
Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn