Tử Vi Lý Số :: Diễn đàn học thuật của người Việt

đi vào cõi thơ tuệ sỹ - bùi giáng


Tuệ Sỹ một vị sư. Ông viết văn quá nghiêm túc, những sở tri của ông về Phật học quả thật quảng bác vô cùng. Thấy ông vẻ người khắc khổ, không ai ngờ rằng linh hồn kia còn ẩn một nguồn thơ thâm viễn u u.... Một bữa ông đọc cho tôi nghe hai câu thơ chữ Hán của ông :

Thâm dạ phong phiêu nghiệp ảnh tùy
Hiện tiền vị liễu lạc hoa phi

Ông bảo làm sao tiếp cho hai câu để nên một bài tứ tuyệt. Tôi đề nghị với ông nên nhờ ni cô Trí Hải tiếp giùm. Ông ngượng nghịu bảo tôi đừng nên rỡn đùa như thế. Vậy tôi xin lai rai thử viết :

Thâm dạ phong phiêu nghiệp ảnh tùy
Hiện tiền vị liễu lạc hoa phi
Phiêu bồng tâm sự tân toan lệ
Trí Hải đa tàm trúc loạn ty

Và xin ông chả nên lấy thế làm bực mình.

Nhưng ai có ngờ đâu nhà sư kín đáo e dè kia, không hề bao giờ có vướng lụy, lại còn mang một nguồn thơ Việt phi phàm ? Một bài thơ "Không đề" của ông đủ khiến ta khiếp vía mất ăn mất ngủ :

Đôi mắt ướt tuổi vàng khung trời hội cũ
Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang
Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ
Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn

Mới nghe bốn câu thôi, tôi đã cảm thấy lạnh buốt linh hồn, tê cóng cả cõi dạ.

Từ núi lạnh đến biển im muôn thuở
Đỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan
Cười với nắng một ngày sao chóng thế
Nay mùa đông mai mùa hạ buồn chăng
Đếm tóc bạc tuổi đời chưa đủ
Bụi đường dài gót mỏi đi quanh
Giờ ngó lại bốn vách tường ủ rũ
Suối nguồn xa ngược nước xuôi ngàn

Tôi hoảng vía đề nghị : Đại Sư nên gác bỏ viết sách đi. Và làm thơ tiếp nhiều cho, Nếu không thì nền thi ca Việt mất đi một thiên tài quá lớn.

Ông đáp : - Để về hỏi lại cô Trí Hải xem có đúng như lời thế chăng.

Đôi mắt ướt tuổi vàng
Cung trời
Hội cũ

Xin xuống giòng thư thả như thế. Ắt nhìn thấy chất trang trọng dị thường của hoài niệm. Hoài niệm gì ? - Cung trời hội cũ.

Một hội đạp thanh ? Một hội nao nức ? - "Giờ nao nức của một thời trẻ dại ?".

Đôi mắt ướt tuổi vàng khung trời hội cũ...

Mở lời ra, nguồn thơ trực nhập vào trung tâm cơn mộng chiêm niệm. Đầy đủ hết mọi yếu tố bát ngát : một cung trời xán lạn bao la, một hội cũ xao xuyến, một tuổi vàng long lanh.... Một đôi mắt ướt ngậm ngùi của hiện tại.

Nhưng mạch thơ đi ngầm. Tiết nhịp âm thầm nhiếp dẫn. Thi sĩ không cần tới một hình dung từ nào cả, vẫn nói được hết mọi người đều "phải nói" với mọi người "muốn nghe" với riêng mình "không thiết chi chuyện nói".

Người thi sĩ xuất chúng xuất thần thường có phong thái khác thường đó. Họ nói tất ít mà nói rất nhiều. Họ nói rất nhiều mà chung quy hồ như chẳng thấy gì hết. Họ nói cho họ, mà như nói hết cho mọi người. Nói cho mọi người mà cơ hồ chẳng bận tâm gì tới chuyện thiên hạ nghe hay chẳng nghe. Nỗi vui, nỗi buồn của họ, dường như chẳng phi giống lối vui buồn của chúng ta. Do đó chúng ta trách móc họ một cách lệch lạc hết cả (par manque de justice interne).

Trong một cuộc vui, ta hỏi họ vài điều. Họ lơ đễnh thờ ơ, ta tưởng họ kiêu bạc. Trong lúc mọi người đang gào khóc giữa đám tang, họ phiêu nhiên đi qua, trông có vẻ như mỉm cười, niêm hoa vi tiếu. Ta tưởng họ tàn nhẫn thô bạo.

Vua Gia Long ngày xưa đã từng lấy làm quái dị về thái độ Nguyễn Du : "Trẫm dùng người, không phân biệt kẻ Nam kẻ Bắc. Ai có tài thì trẫm trọng dụng (... ...). Cớ sao khanh lại u sầu ít nói suốt năm như thế ?".

Ông vua kia lấy làm lạ là phải lẽ lắm, hợp với lương tri thói thường thiên hạ lắm. Ông không thể hiểu vì sao vị di thần kia cứ miên man như nằm trong cõi mộng thần di, hồn dịch !

Vua đã ban cho chan hòa mưa móc, lộc trọng quyền cao đặc ân thâm hậu như thế, cớ sao Liệp Hộ chưa vừa lòng, vẫn chưa cứ thả mộng chạy lang thang về chân trời hướng khác.

Đáp : Ấy chính bởi đôi mắt nhìn đây mà thấy những đâu đâu.

Đôi mắt ướt tuổi vàng
Khung trời hội cũ

Đôi mắt ướt ? Đôi mắt của ai ? Vì sao ướt ? Vì lệ trào, hay là vì quá long lanh ?

Thi sĩ không nói rõ. Ấy là giữ một khoảng trống vắng lặng phóng nhiệm cho thơ.

Tha hồ chúng ta tự do nghĩ hai ba lối. Hoặc là đôi mắt thi nhân ướt trong hiện tại vì nhớ nhung một trời hội cũ. Hoặc là đôi mắt giai nhân nào long lanh dịu mật như nước suối chan hòa, soi bóng một khung trời hội cũ bất tuyệt nào, mà ngày nay tại hạ đã đánh mất rồi chăng ?

"Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang"

Áo nào màu xanh ? Màu xanh màu chàm của cô gái Mán gái Mường, gái núi nào xưa kia băng rừng và thi nhân đã ngẫu nhiên một lần nhìn đắm đuối ?

Tôi nói không sai sự thật mấy đâu. Vì Tuệ Sỹ vốn xưa kia ở Lào. Cha mẹ ông kiều cư trên đất Thượng Lào Trung Việt. Bà mẹ ông thỉnh thoảng cũng trở về Sài Gòn tới chùa viếng ông đem quà cho ông một đôi dép riêng biệt, một tấm khăn quàng riêng tây.

Đôi mắt ướt tuổi vàng
Khung trời hội cũ
Áo màu xanh
Không xanh mãi
Trên đồi hoang
Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ.
Thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn

Phút vội vã bỗng thấy mình du thủ ?

Mình là thân Bồ tát, quanh năm kinh kệ trai chay, thế sao bỗng nhiên một phút vội vã lại dám làm thân du thủ ? Dám gác bỏ kệ kinh ? Dám mở cuộc thắp đèn khuya ngồi kể chuyện trăng tàn ?

Phải có nhìn thấy khuôn mặt khắc khổ chân tu của Tuệ Sỹ, mới kinh hoàng vì lời nói thăm thẩm đơn sơ nọ. Lời nói như ngân lên từ đáy sâu linh hồn tiền kiếp, từ một quê hương trên thượng du bao la rừng núi gió sương canh chiều nguyệt rung rinh trong đêm lạnh.

Từ núi lạnh đến biển im muôn thuở
Đỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan
Cười với nắng một ngày sao chóng thế
Nay mùa đông mai mùa hạ buồn chăng

Mối tình rộng thả suốt biển non im lìm lạnh lẽo. Một hạt muối vẫn chưa tan. Một nếp u ẩn của lòng mình bơ vơ không gột rửa.

Từ núi lạnh đến biển im muôn thuở
Đỉnh đá này và hạt muối đó chưa tan

Ta tưởng như nghe ra "cao cách điệu" bi hùng của một Liệp Hộ, một Nerval, một chỗ trầm thanh nhất trong cung bậc Nietzche.

Thy nhân đã mấy phen ngồi ngó trăng tàn ? Ngồi trên một đỉnh đá ? Bốn bề rừng thiêng giăng rộng ngút ngàn màu trăng xanh tiếp giáp tới chân trời xa xuôi đại hải ?

Đỉnh đá và hạt muối là hai chốn kết tụ tinh thể của núi và biển. Đỉnh đá quy tụ về mọi hương màu trời mây rừng rú. Hạt muối chứa chất cái lượng hải hàm của trùng dương. Đó là cái bất tận của tâm tình dừng sững tại giữa tuết nguyệt phiêu du :

Cười với nắng một ngày sao chóng thế
Nay mùa đông mai mùa hạ buồn chăng

Một tiếng "buồn chăng" lơ lửng nửa như chất vấn, nửa như ngậm ngùi ta thán, dìu về cả một khúc tâm thanh đoạn trường :

Sen tàn cúc lại nở hoa
Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân
Đếm tóc bạc tuổi đời chưa đủ
Bụi đường dài gót mỏi đi quanh
Tiết nhịp lời thơ lại biến đổi :
Đếm tóc bạc
Tuổi đời
Chưa
Đủ
Bụi đường dài
Gót
Mỏi
Đi
Quanh

Tiết điệu rạc rời như gót mỏi đi quanh. Một tuổi đời chưa đủ ? Một tuổi xuân chưa vừa ? Một tuổi vàng sớm chấm dứt ? Một tuổi "đá" sớm từ giã mọi yêu thương ?

Giờ ngó lại bốn vách tường ủ rũ
Suối nguồn xa
Ngược nước
Xuôi ngàn

Bài thơ dừng lại. Dư âm bất tuyệt kéo dài trong đềm lữ thư khép mình trong bốn bức tường với nhạt nhòa ủ rũ ngục tù.

Chỉ một bài thơ, Tuệ Sỹ đã trùm lấp hết chân trời mới cũ Đường Thi Trung Hoa tới Siêu Thực Tây Phương./.

Tôi thấy có nhiều bạn thích thơ Tuệ Sỹ nên chép link này mời các bạn thưởng thức thêm.

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

Bác Ngu Yên có đọc các tác phẩm của thầy Tuệ Sỹ như bộ "Văn tuyển" 3 tập không?

 Ngu Yên, on 01/06/2017 - 03:37, said:

Con được biết, Cụ rất rất giỏi về Huyền học nhưng không truyền cho Ai hết (hoặc có mà rất ít, con không biết...).

Ôn cũng vậy.

Gần đây con được biết, bây giờ Cụ chính là Người tiếp bước "đại nguyện" của Ôn và các Ngài trước...

Sương mai lịm khói trà
Gió lạnh vuốt tờ hoa
Nhẹ nhẹ tay nâng bút
Nghe lòng rộn âm ba

Tuệ Sỹ

Bác @ ơi,

Con xin kính chúc Bác Ngu Yên và gia đình một năm mới hạnh phúc, sung túc.

 Tre, on 01/01/2023 - 08:33, said:

Cám ơn cô Tre nhiều . Tôi cũng chúc cô và gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng .

 Ngu Yên, on 01/01/2023 - 18:32, said:

Dạ, tre cảm ơn Bác Ngu Yên nhiều.

Bàn dịch "Cáo tật thị chúng " của Thiền sư
Thích Mãn Giác <1042-1096 > đời nhà Lý.

Thiền Mai
Xuân qua trăm hoa rụng
Xuân lại bách hoa khai
Trước mắt việc qua mãi
Trên đầu già lão lai
Cứ ngỡ xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân trước một cành mai
Tôn Thất Hùng

Bồ Đề Đạt Ma
Đạt Ma vượt biển Đông
Pháp phật độ pháp không
Pháp không chuyển phật pháp
Ngộ pháp cát biển Đông
TônThất Hùng
Sửa bởi hungton781: 01/01/2023 - 23:37

Mười năm sau anh sẽ về thăm phố cũ
Màu Trường Sơn pha nắng rực trưa hè
Anh vẫn nhớ những con đường bụi đỏ
Và tình yêu trong ánh mắt rã rời.

Tuệ Sỹ

Vì bệnh nên Ôn Tuệ Sỹ đang rất yếu.

 Tre, on 03/10/2023 - 15:29, said:

Hồi cuối thập niên 80 đầu 90 tôi có sưu tầm được vài bài thơ của thiền sư Tuệ Sỹ, có lẽ là thơ thời còn là thanh niên. Xin gửi độc giả 1 bài để suy ngẫm :
VÔ ĐỀ

Này đêm rộng như khe rừng cửa biển
Hai bàn tay vén lại tóc xa xưa
Trời đất đỏ trăng đã gầy vĩnh viễn
Từ vu vơ trong giấc ngủ mơ hồ.
Một lần định như sao ngàn đã định
Lại một lần nông nỗi vết sa cơ
Trời vẫn vậy vẫn mây chiều gió tĩnh
Vẫn một đời nghe kể chuyện KHÔNG NHƯ
Để sống chết với điêu tàn vờ vĩnh
Để mắt mù nhìn lại cuối không hư.
Một lần ngại trước thông già cung kỉnh
Chẳng một lần lầm lỡ đó , không ư ?
Ngày mai nhé ta chờ mi một chuyến
Hai bàn tay vén lại tóc xa xưa.

Đời như huyển mộng
Thành bại cũng là không
Thời gian như ngắn ngủi
Nhắm mắt rồi mở mắt
Biết qua được một ngày
Nhắm rồi không mở
Một đời đã qua đi .

Vây nên cứ ăn cho ngon mặc cho đẹp chơi cho sướng
( chơi cho liễu chán hoa chê
Cho lăn lóc đá cho mê mẩn đời )

( Chơi cho lịch mới là chơi
Chơi cho đài các cho người biết tay )
MM

Bác Ngu Yên ơi, con nghĩ chắc bác thích Ôn Tuệ Sỹ. Con không biết là bác đã biết Hương Tích chưa ?! Ở thư quán Hương Tích có rất nhiều tác phẩm của Ôn Tuệ Sỹ. Lần con đến Hương Tích, con có gặp được Thầy Hạnh Viên mà Thầy Hạnh Viên lại là thị giả của Ôn Tuệ Sỹ. Chắc vậy mà các tác phẩm của Ôn Tuệ Sỹ đều có thể tìm thấy ở đây ạ, trừ các quyển đã hết hàng.

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

Quyển Thiên Lý Độc Hành của Ôn ở ngoài đẹp lắm luôn.

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

@Tre
Cám ơn cô Tre. Tôi không biết tiệm sách này , để tôi xem & đặt hàng. Có Trí Siêu Lê Mạnh Thát và ni sư Trí Hải tôi cũng muốn đọc. Nhưng nói riêng chơi nhé , vì tôi không giám cho mình là thông hiểu Phật học , tôi có đọc chút bài trích về LS PG VN của LMT thì thấy thầy có vẻ đam mê huyền mặc quá không có tinh thần khoa học thực sự . Còn thơ của TS thì hay thì có hay, nhưng hơi uyên bác quá lúc trẻ (trước 75 ?) có vẻ chấp nê Chân Như và Hư Không quá ; tôi thích mấy bài về sau hơn _ nhất là những bài có tính cách cuộc sống bình thường rồi bất ngờ nở ra một một ý niệm tinh anh như thơ các thiền sư thời Lý Trần.

Chào Bác Ngu Yên,

Hôm nay con được giới thiệu tập sách mới (tái bản) của Ôn Thát về Lịch Sử Phật Giáo Việt Nam, và con nhớ đến Bác. Bác Ngu Yên tham khảo thử nhé.

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

Rồi nhắm mắt ta đi vào cõi mộng
Như sương mai, như ánh chớp, mây chiều.

TUỆ SỸ