No replies to this topic

[hiendde]

Nhà văn người Argentina Jorge Luis Borges không thể là ứng viên phù hợp cho danh hiệu Người Khám Phá Internet. Từ suốt những năm 1930 tới 1950, người đàn ông “cổ lỗ” Borges dành hầu hết thời gian của mình để làm công việc của một người quản lý thư viện.

Ông coi sách như những dụng cụ khảo cổ học, chứ không chỉ vì những từ ngữ chứa đựng bên trong chúng. Ông thường đặt truyện của mình trong bối cảnh tiền công nghệ và dễ dàng bị các tác gia cổ điển mê hoặc. Tuy nhiên ngày càng có nhiều nhà bình luận đương đại, dù là giáo sư văn chương hay nhà phê bình văn hoá như Umberto Eco kết luận rằng: Borges, bằng một cách độc đáo và kỳ quặc, đã dự báo trước về World Wide Web (www).

Một cuốn sách gần đây, “Borges 2.0: Từ văn chương tới thế giới ảo” của Perla Sasson Henry, đã khám phá mối quan hệ giữa YouTube, blog, Wikipedia, những thứ được coi là làm nên Internet 2.0 với những câu chuyện “bắt người đọc tham gia tích cực” của Borges. Tác giả Sasson Henry, phó giáo sư tại khoa Nghiên cứu ngôn ngữ của Học viện Hải quân Hoa Kỳ, đã mô tả Borges là “người" từ thế giới cũ nhưng nhìn thấu tương lai.

Một công trình khác tập hợp nhiều tiểu luận về chủ đề này, đăng trên tạp chí của đại học Bucknell, mang một cái tên đầy khiêu khích, “Cy Borges” dự kiến sẽ ra mắt trong năm nay. Những truyện nổi tiếng nhất của Borges, chẳng hạn như “Funes the Memorious”, “Thư viện của Babel” và “Tlön, Uqbar, Orbis Tertius" xuất hiện lần đầu tại Mỹ từ đầu những năm 1960, trong một tuyển tập mang tên “Labyrinth”.

Với những thư viện vô tận và những người có trí nhớ siêu đẳng, những bách khoa toàn thư tương tác và thế giới ảo được dựng lên từ sách in và những cánh cổng theo dõi toàn bộ hành tinh.. những câu chuyện của Borges đã trở thành “tiêu chuẩn” cho những người đang ở thời kỳ chuyển giao của thời đại công nghệ mới và văn chương mới.

New Directions nhà xuất bản cuốn “Labyrinth”, đã tái bản tuyển tập này hồi tháng Năm năm ngoái. Đây là lần tái bản đầu tiên trong hơn bốn mươi năm. Bản gốc được phát hành với lời tựa của André Maurois, thuộc Viện Hàn lâm Pháp ngữ, còn bản mới xuất hiện với lời giới thiệu của William Gibson, một nhà văn viễn tưởng.

Borges bị mù từ năm 1955, nhưng ông vẫn được chỉ định làm giám đốc Thư viện Quốc gia Argentina. Khi được tiếp cận một lượng thông tin cực lớn nhưng lại có quá ít cách xử lý chúng, Borges viết trong “Bài thơ về Tặng vật” “không ai nên than vãn hay oán giận phán quyết của Đức Chúa, người đã bằng sự mỉa mai tuyệt vời, cùng một lúc trao cho tôi sách và sự mù loà”. Và sau đây là những đoạn trích từ truyện ngắn của Borges do Andrew Hurley dịch trong tập “Borges: Tuyển tập viễn tưởng” của nhà xuất bản Penguin Books, và là ví dụ về những lời tiên đoán đã thành hiện thực.

Bách Khoa Toàn Thư Vô Tận

Borges: “Ai, một hay nhiều người, đã tạo ra Tlön? Theo tôi thì buộc phải có nhiều người vì giả thiết về một nhà phát minh đơn độc, một người phải tự mình mầy mò đã được nhất trí bác bỏ. Theo phỏng đoán thì “thế giới mới dũng cảm” này là công trình của một tổ chức bí mật gồm các nhà thiên văn, nhà sinh học, kỹ sư, nhà siêu hình học, nhà thơ, nhà hoá học, nhà toán học, nhà tư tưởng, hoạ sĩ...do một thiên tài bí ẩn lãnh đạo.

Có rất nhiều người giỏi trong những lĩnh vực phong phú này, nhưng chỉ một số ít có khả năng tưởng tượng và những người đủ sức, biến những tưởng tượng thành một kế hoạch có hệ thống nghiêm ngặt, thì còn ít hơn nhiều. Vì kế hoạch quá qui mô nên đóng góp của mỗi tác giả rất bé nhỏ” (Tlön, Uqbar, Orbis Tertius 1940).

Nay: Wikipedia, dự án bách khoa toàn thư trực tuyến bắt đầu năm 2001, nay đã có trên chín triệu mục từ, viết bằng hơn 250 ngôn ngữ. Có trên 75.000 người đóng góp tích cực, nhiều người trong số đó vẫn ẩn danh. Dù đã phát triển và có ảnh hưởng lớn hơn bao giờ hết, quy trình hoạt động của Wikipedia vẫn là một bí ẩn. Những người xây dựng nên bách khoa toàn thư này có một câu nói yêu thích là: “Vấn đề của Wikipedia là nó chỉ hoạt động trong thực tiễn. Trên lý thuyết nó không bao giờ hoạt động được.”

Đời Hệt Như Trong Blog

Borges: “Anh dựng lại cả một ngày của mình hai hay ba lần, anh chưa từng sai lầm hay vấp ngã, dù chỉ một lần, nhưng mỗi lần dựng lại đó, tự nó cũng tốn cả một ngày. "Tôi, bản thân tôi, chỉ một mình, có nhiều ký ức hơn cả loài người từ khi có thế giới" anh nói với tôi. Và một lần nữa, tới tận bình minh: Ký ức của tôi, thưa ngài, cứ như một đống rác” (Funes 1942).

Nay: Con đường từ nhật ký tới blog rồi tới những “microblog” được cập nhật thường xuyên. nay đã dẫn tới “life-logging”. Không chỉ có nội dung ghi lại suy nghĩ hay hoạt động hàng ngày, các “life-logger” ghi chép và lưu giữ tất cả mọi thứ họ thấy, nghe, nói và đọc trong ngày. Người đầu tiên được công nhận thuộc nhóm này là Gordon Bell, một lập trình viên máy tính bảy mươi ba tuổi. Ông này đeo một máy ghi âm và một máy ảnh nhỏ cứ sáu mươi giây lại chụp hình.

Một hồ sơ cá nhân tại Fast Company vào năm 2006 mô tả ông Bell là “lo lắng vì lấp đầy ổ đĩa cứng quá nhanh.” Ông cập nhật một gigabyte thông tin mỗi tháng và phát hiện ra rằng, một người bảy mươi hai tuổi bình thường sẽ cần từ một tới ba terabyte (một terabyte tương đương với hơn 1000 gigabyte) một lượng lưu trữ khổng lồ.

Không Có Gì Bị Lãng Quên

Borges: “Tôi choáng váng bởi ý nghĩ rằng mỗi lời tôi nói, mỗi cảm xúc trên mặt tôi, hay chuyển động của tay tôi đều tồn tại trong trí nhớ vững vàng của anh ta, tôi trở nên lóng ngóng vì sợ mình sẽ múa may vô nghĩa” (Funes 1942).

Nay: Đã có lúc một nhà thơ có thể quả quyết rằng “cách mạng sẽ không được phát lên truyền hình”. Nhưng ngày nay, dĩ nhiên, ngay cả một cuộc gặp gỡ không chính thức của một chính trị gia cũng sẽ được ghi lại cho hậu thế.

Nghị sĩ George Allen của bang Virginia được một bài học nhớ đời hồi năm 2006. Một cuốn phim ghi lại cảnh ông này gọi người quay phim của một đối thủ là “macaca” (một từ đậm chất phân biệt chủng tộc) lan nhanh như virus ra khắp cả bang, và sau đó là trên toàn thế giới. Ông Allen đã thất bại trong cuộc bầu cử sau đó.

Thư Viện Chung

Borges: “Từ những tiền đề rõ ràng, người quản lý thư viện suy luận rằng Thư Viện là “tất cả”...nghĩa là, tất cả những gì có thể được biểu hiện, bằng mọi ngôn ngữ... Khi có thông báo là Thư Viện chứa tất cả sách vở, phản ứng đầu tiền là niềm vui vô bờ. Mọi người cảm thấy mình như sở hữu một kho báu bí mật và toàn vẹn. Không có một vấn đề cá nhân nào, cũng chẳng có vấn đề gì với thế giới, vốn không có chỗ cho những giải pháp hùng hồn. (Thư viện Babel 1941).

Nay: Khi thông báo về một dự án quốc tế đầy tham vọng, nhằm số hoá các bộ sưu tập sách của nhiều trường đại học đã vượt quá con số 1.5 triệu cuốn, một trong những người điều hành dự án, Raj Reddy, giáo sư về khoa học máy tính tại Đại học Carnegie Mellon Mỹ, dự báo hồi tháng 11 năm ngoái: “Dự án này đưa chúng ta tới gần hơn với lý tưởng Thư viện chung: mang tất cả những ấn phẩm đã được xuất bản tới tất cả mọi người, ở mọi thời điểm, bằng mọi thứ tiếng.”

Đối với những người khác, chính Internet đã là Thư viện chung, nơi độc giả có thể tìm được công thức nấu ăn, đơn thuốc hay thậm chí tìm thông tin về bản thân mình.

Đông Quang