Tôi có cái may mắn được hưởng thụ nhiều nền giáo dục trong nhiều mô hình khác nhau:
I. Giáo dục tại Việt Nam của tôi: Việt, Pháp, Anh (1991-2007)
1. Mẫu giáo: tư thục, Đà Nẵng - như bao trẻ em Việt Nam khác
2. Lớp 1-10: Đà Nẵng, và gồm 2 bộ phận:
a. chương trình giáo dục phổ thông như bao trẻ em Việt Nam khác trong giai đoạn trước 2010 (từ năm lớp 6, tiến hành đổi sách lần 1; từ năm lớp 10: tiến hành thí điểm phân ban). Chất lượng thì ai từng học qua cũng biết, bất kể là ở Bắc, Trung, hay Nam. Lưu ý là tôi học tại trường không-chuyên tốt nhất của thành phố tại mỗi giai đoạn cấp 1-3.
b. chương trình tiếng Pháp tăng cường tài trợ bởi chính phủ Pháp (chương trình thí điểm này kéo dài khoảng 10 năm và kết thúc năm tôi học lớp 8 hay 9 gì đó; sau đó CP Việt Nam tiếp quản quản lý và trả lương giáo viên theo tiêu chuẩn Việt Nam). Vì ở trong chương trình này, tôi không phải học tiếng Anh. Thay vào đó, từ lớp 1-5, tôi học tiếng Pháp khoản 2 tiết/ngày trong lớp ngôn ngữ (bộ sách Il Était Une Fois Une Petite Grenouille + Ici et Ailleurs), 3 tiết/tuần trong lớp toán (sách và ngôn ngữ dạy cũng là tiếng Pháp). Từ lớp 6, học cũng chừng đó nhưng thêm 2 tiết Vật Lý /tuần (sách và ngôn ngữ dạy cũng là tiếng Pháp). Kể từ khi chương trình này bị cắt tài trợ của CP Pháp thì chất lượng cũng giảm nhiều về mặt giáo viên (chỉ có giáo viên ngôn ngữ là còn tốt vì vẫn là những giáo viên được đào tạo bài bản từ xưa; còn giáo viên toán và lý mới thì ngôn ngữ rất kém) và cả giáo trình (sách rất dở, khô khan, và photocopy trắng đen giấy dỏm thay vì sách in màu offset đẹp trên giấy glossy như trước). Những bạn nào học chương trình này trong giai đoạn 2005-2007 có thể làm chứng.
3. Học thêm: Tôi không học thêm nhiều: học viết và toán 1 tháng trước khi vào lớp 1; học toán cao cấp (quỹ tích hình học và phương trình/đẳng thức phức tạp) vào hè sau năm lớp 8 - không ích gì nhiều cho lớp toán trên lớp; và học thêm ngữ pháp tiếng Anh tăng cường trong 2 tháng hè năm lớp 8. Kỷ niệm học ngữ pháp tiếng Anh tăng cường rất đáng nhớ bởi vì tôi học hết toàn bộ các kiến thức mà người cô giáo tốt bụng của tôi có thể truyền thụ chỉ trong thời gian ngắn đó mặc dù cô là giáo viên chuyên luyện học sinh giỏi tiếng Anh quốc gia (nói cô tốt bụng vì tôi đến học mỗi buổi chiều 2 tiếng, cô chỉ dạy một mình tôi và chỉ tính phí 120k VND /tháng trong khi cô dạy lớp buổi sáng 90 phút, >40 học sinh, và tính 80k/tháng/HS). Hè năm lớp 9 tôi cũng bắt đầu đi học trung tâm tại đại học Đà Nẵng (đường Lê Duẩn) với giáo trình Let’s talk nhưng cũng không thu hoạch gì nhiều.
4. Tự học: bắt đầu từ lớp 3 hay 4 gì đó, tôi bắt đầu học tiếng Anh, tự nghe và đọc theo giáo trình New American Streamlines trong phần mềm English Study nổi tiếng thời đó. Tôi nghe tất cả các cấp độ và cứ dùng đi dùng lại giáo trình này suốt mấy năm đến nỗi thuộc lòng luôn. Đến bây giờ thì quên đi cũng nhiều. Vì nhà tôi hồi đó cũng nghèo nên chủ yếu là mua sách và từ điển về nhà tự học hoặc học thông qua trò chơi điện tử chứ cũng không đi học trung tâm gì cho đến tận mãi sau này)
II. Giáo dục tại Mỹ của tôi: Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Trung Quốc (2007-2014)
1. Lớp 10-12: công lập, Florida (Mỹ). Tôi bắt đầu lấy các lớp AP (advanced placement) từ năm lớp 11 và học cật lực để đạt được điểm 5 trong tất cả 8 môn thi: từ toán lý hóa sinh đến tâm lý học và chính phủ. AP là một giáo trình được tiêu chuẩn hóa cả về đội ngũ giáo viên (được huấn luyện và đào tạo theo chuẩn), nội dung giáo trình, và nội dung thi đậu chứng chỉ. Vì tính tiêu chuẩn hóa và mức độ chuẩn xác trong việc dự đoán điểm số ở đại học, học sinh nỗ lực học thi AP để gây ân tượng với đại học tương lai và các trường cũng cho học sinh miễn một số tín chỉ trong môn tương ứng với môn có điểm AP cao (thường ở điểm 4 hoặc 5, tối đa là điểm 5)
- Năm lớp 11: theo học lớp học trực tuyến môn Sống Khỏe trong chương trình trường học ảo của Florida (Florida Virtual School) - miễn phí
- Hè lớp 11: học trong chương trình Dual Enrollment (khó dịch) tức là lấy lớp trình độ đại học tại đại học hoặc cao đẳng cộng động công lập của bang trong khi vẫn đang học cấp 3 trường công. Tôi tận dụng cơ hội hoàn toàn miễn phí này và lấy luôn 7 lớp: 2x kinh tế, 2x tiếng Tây Ban Nha, 2x Vi Phân và Tích Phân (Calculus), và 1 lớp sinh học (cứ 4 lớp ~ 1 học kỳ đại học). Điều này có nghĩa là nếu tôi ở lại Florida để học tiếp lên đại học, tôi có thể tiết kiệm được gần 1 năm học phí.
- Nói tóm lại là với số lượng tín chỉ từ AP và Dual Enrollment tôi đạt được, tôi có thể học vượt lên học kỳ 2 của năm 3 đại học nếu học tại trường công của Florida. Nhưng tôi lại đi học ở…
2. Đại học: tư thục, Massachusetts (Mỹ). Phân thành 2 quá trình
a. Học trong lớp và phòng lab: Tôi bắt đầu đại học với niềm tin rằng (1) mình rất giỏi sinh học và có thể theo đuổi nghề nghiệp trong lĩnh vực này như bác sĩ hoặc nghiên cứu y học ứng dụng và (2) mình rất giỏi tiếng Pháp và có khả năng sẽ đi Pháp trong tương lai gần để du lịch và làm việc.
Cả hai đều sai. tôi chỉ tò mò và thấy hứng thú với hiểu biết về sinh học mà thôi chứ thực ra tôi rất ghét phải mổ xẻ hoặc ở trong phòng lab suốt ngày (tôi mổ hơn 30 chuột thí nghiệm để gắn thiết bị theo dõi hoặc lấy mẫu nội tạng làm thí nghiệm và tính ra trải qua hơn hàng trăm giờ trong phòng lab mỗi học kỳ). Có chút an ủi là tôi được trả tiền ($10/giờ) để tham gia nghiên cứu khoa học có giá trị ứng dụng (bảng biểu dữ liệu của tôi được ông giáo sư trinh bày trong hội nghị quốc gia ngành sinh lý học ứng dụng trong dinh dưỡng). Còn về tiếng Pháp, nó chỉ như một cơn gió phù hoa thoáng qua, cho tôi khả năng cảm thụ thứ âm nhạc êm dịu và văn chương não lòng của Pháp mà thôi chứ chẳng có giá trị sử dụng gì nhiều. Tôi cảm thấy may mắn vì tôi chỉ phải chính thức chọn chuyên nghành (major) vào năm 3. Nếu mà tôi ở VN thì chắc là tôi đã phải chọn khối C hoặc ngoại ngữ và gắn bó suốt đời với 1 tấm bằng mà mình không thích bỏ công sức ra và không muốn sử dụng. Vì tôi vẫn muốn rèn luyện đầu óc suy luận khoa học thực nghiệm của mình, tôi vẫn tiếp tục tự nguyện học Sinh học. Nhưng đồng thời, tôi cũng tìm thấy tình yêu mới với tiếng Trung từ năm 2.
Kể ra cũng là duyên phận. Tôi vốn dĩ chỉ định học tiếng Pháp hoặc Tây Ban Nha nhưng rồi những căng thẳng tại Biển Đông vào học kỳ 2 của năm 1 đại học đã làm tôi chọn tiếng Trung vào năm 2. Người thầy tiếng Trung đầu tiên của tôi là một người Mỹ, từng làm việc trong bộ ngoại giao và chuyên huấn luyện đặc sứ ngoại giao chuyên về Trung Quốc-Đài Loan. Ông cũng là thầy dạy vỡ lòng tiếng Trung cho Vương Lực Hoành (Wang Leehong – các bạn nào mê nhạc trẻ tiếng Trung chắc biết anh này). Sau khi học xong 3 học kỳ tiếng Trung, tôi lên đường sang Bắc Kinh du học 2 học kỳ. Có 1 chuyện hi hữu mà tôi chưa kể với ngay cả gia đình và bạn bè của tôi. Đó là vào học kỳ thứ 3 tiếng trung tại trường, tôi lỡ hạn đăng ký đi du học những 6 tháng!!! Hiệu phó trường bảo với tôi là phải viết thư cho bà chứng tỏ rằng chuyến đi của tôi là cần thiết để trường cho phép và chuyển học bổng của tôi sang trả học phí của chương trình du học (tôi nhận học bổng toàn phần của trường). Tôi viết về tranh chấp trên biển Đông và nỗi lo lắng của tôi rằng nếu tôi không đi ngay mà đợi sau này thì có lẽ chiến tranh sẽ làm tôi hụt mất một cơ hội hiểu rõ hơn về văn hóa chính trị của TQ và phần nào cải thiện hóa giải nguy cơ chiến tranh khu vực. Thế là tôi được chấp thuận và lên đường (sẽ kể tiếp trong phần III – giáo dục tại TQ của tôi).
b. Học thông qua làm: ngoài làm việc trong phòng lab sinh lý học (Physiology) trong năm học (lương theo giờ $10/giờ) và hè (khoán lương $3300/ 3 tháng + bao ăn ở), tôi cũng có cơ hội làm 2 việc khác: tư vấn kỹ thuật IT cho sinh viên của trường và phụ giảng ngoài giờ (teaching assistant) tiếng Trung cho sinh viên năm 3 tiếng Trung (cao nhất là năm 4 – do sinh viên bản ngữ phụ trách). Trường tôi khá tích cực trong việc tìm việc phù hợp cho sinh viên cần tiền và trợ giúp tài chính. Những kinh nghiệm về làm việc chung, giải quyết vấn đề, báo cáo với sếp, và dịch vụ khách hàng là những kiến thức quý báu mà tôi gặt hái được trong công việc đầu tiên. Sau 2 năm làm việc tôi thăng lên chức quản lý (Student helpdesk manager). Còn trong việc thứ hai, tôi học được cách chuẩn bị bài giảng, thích ứng với những cách học là phát biểu ý kiến khác mình, và những kỹ năng xã giao khác vì dù sao học sinh của tôi trong các lớp ấy cũng là bạn đồng lứa với mình.
Tóm lại, trong 4 năm học đại học, tôi đã có cơ hội:
- Tự thân kiếm tiền: cha mẹ tôi không cấp tiền tiêu vặt; tôi tự lo mọi chi phí sinh hoạt (không phải đóng học phí hay tiền ăn ở nhưng có nhiều chi phí khác ước chừng ~ $1000/năm)
- Tích lũy kỹ năng và kinh nghiệm trong 3 công việc hoàn toàn khác nhau (dịch vụ khách hàng trong kỹ thuật, nghiên cứu khoa học, và trợ giáo) với tổng thời gian là hơn 5 năm kinh nghiệm + 1 lần lên chức.
- Khám phá ra sở thích của mình: hướng đi của đời tôi không phải là nghiên cứu khoa học mà là dạy học, kềm cặp học sinh, cũng như làm việc liên quan đến tiếng Trung
Hiện tại đang bận nên phần 3 và 4 của bài này tôi sẽ viết tiếp và đăng lên sau (có lẽ trong độ 1-2 tuần).
Sửa bởi uchihakula: 19/10/2015 - 22:19