上 六. 鳴 謙,利 用 行 師,征 邑 國。
Thượng Lục, Minh Khiêm, lợi dụng hành sư, chinh ấp quốc.
Danh tiếng khiêm cung vang xa khắp nơi, có lợi cho việc ra quân chiến đấu, chinh phạt nước láng giềng.
邑
ấp, theo thuyết văn giải tự có nghĩa là
quốc (nước). Khổng Dĩnh Đạt chú: "
Ấp quốc, nước nằm cạnh ở bên ngoài, nước láng giềng", chỉ vùng đất tương đối gần.
Lời hào thuyết minh về hào Thượng, ở vào thời Khiêm, cao cư cực vị của quẻ, có tượng cực kỳ khiêm cung mà danh tiếng đã vang xa, vì vậy gọi là
minh khiêm. Lấy đức đó để ra quân đánh dẹp kẻ kiêu ngược bất khiêm, và việc ra quân đánh dẹp này chỉ giới hạn ở
ấp quốc.
Lấy chất nhu mà lại ở ngôi nhu, đã cùng cực lại ở thời Khiêm cũng cùng cực, có tượng chưa thỏa chí khiêm mà phát ra thanh sắc. Hào Nhị và hào Thượng đều nói
minh khiêm, là vì thiện ác chẳng thể dấu được người, có ở trong thì tự nhiên ở ngoài nghe thấy, Nhị nói
minh khiêm là lấy nhu thuận trung chính làm Khiêm cho Thượng nghe thấy, đó là Nhị từ trong vang ra ngoài, Thượng nói
minh khiêm là từ trên vang xuống dưới, cho nên nói Khiêm cực thì nghe thấy. Dẫu chẳng phải gánh vác việc thiên hạ, nhưng khiêm đã đến cực thì quá, nên nói lợi ở cương võ.
Đức khiêm cung đã vang khắp nơi, thì tất được người theo nhiều, mà kẻ bội nghịch ít, đó là điều quan trọng có lợi cho việc xuất quân đánh dẹp. Cho nên Chu Hi nói: "Có tiếng là cực kỳ khiêm tốn, thì người sẽ theo về. Vì vậy có thể dùng trong việc ra quân".
象 曰: 鳴 謙,志 未 得 也。 可 用 行 師,征 邑 國 也。
Tượng viết: Minh Khiêm. Chí vị đắc dã. Khả dụng hành sư. Chinh ấp quốc dã.
Tượng nói: Danh tiếng vang xa. Là nói Chí chưa hoàn toàn thực hiện được. Ra quân chiến đấu. Chỉ có thể đi đánh đô ấp gần chung quanh.
Hào Thượng ngôi vị cao nhưng cực kỳ khiêm tốn, đủ để cảm hóa mọi người. Nhưng cuối cùng vẫn còn có kẻ kiêu nghịch bất thuận. Vì vậy, chí hướng ổn định thiên hạ vẫn còn chưa hoàn toàn thực hiện được. Chu Hi nói: "âm nhu không ngôi, dụng đức khiêm tốn, tài sức chẳng đủ, cho nên còn lo về chí hướng, mà vẫn đem quân đi chinh phạt, làm sao có thể đi xa trị ấp quốc?".
Chu Dịch chiết trung viết: "Chí hướng chưa thực hiện được, là vì cái tâm đại đồng chưa toại nguyện".
Sửa bởi HaUyen: 24/11/2011 - 21:37