Gửi vào 10/12/2011 - 11:04
系 于 金 梯, 貞 吉, 有 攸 往。有 凶, 羸 豕 孚 躑 躅.
Hệ vu kim thê, trinh cát. Hữu du vãng, kiến hung, luy thỉ phu trịch trục.
Buộc chặt vào cái hãm xe bằng kim khí, giữ vững chính đạo thì được cát tường. Nếu vội vã tiến tới thì sẽ gặp nguy hiểm, như lợn cái quẩn chân nhảy lung tung.
Chu dịch chính nghĩa - Khổng Dĩnh Đạt dẫn lời Mã Dung nói: "Nê, là bộ phận ở dưới xe, hãm không cho xe chuyển động". Cao Hanh giảng nê là "công cụ dùng để dệt vải lụa, buộc giây ở trên, một đầu móc vào máy dệt, dụng cụ này dân vùng Đông Bắc gọi là náo tử", như vậy thì kim nê là đồ dệt vải lụa bằng đồng. Kinh điển thích văn - Lục Đức Minh chú giải: trịch trục, là "không yên tĩnh".
Theo bản Bạch thư chu dịch - khảo cổ năm 1973 tại khu mộ Hán Văn Đế (166) ở Mã Vương Đôi, thì chữ nê được viết thay bằng chữ thê, Vu Hào Lượng cho rằng chữ thê dùng làm giả tá cho chữ nê (bộ 木 mộc, 尸 thi, 匕 chủy)
梯 thê, là nhờ cậy người mà nên việc của mình, nên gọi là thê 梯 , ví như nói thê vinh 梯 荣 là nhờ người mà được vẻ vang.
Kim nê 金 梯 , chữ kim này, còn hàm nghĩa chỉ Tiền, ngày xưa cho tiền vàng là có giá trị nhất, nên tiền tệ đều gọi là Kim, tục gọi một lạng bạc là nhất kim 一 金, Chữ kim còn hàm nghĩa dùng để nói các bậc tôn quý, như nói kim khẩu 金 口 lời vàng ngọc. 羸 luy, là gầy, yếu đuối, giằng co, giật đổ. 豕 thỉ, con lợn. 躑 躅 trịch trục, là luẩn quẩn, dụ ý quẩn chân không đi lên được, để chỉ nói về thể âm của hào Sơ.
Như vậy theo "Bạch Thư Chu Dịch", kết hợp với cách dụng tượng của Lời hào: hào Sơ là Lợn, hào Nhị và Tứ là Cá, ở hào Ngũ là trái Bầu, đều là tượng âm vật ở dưới, thì ta có thể tạm hiểu Lời hào Sơ như sau:
Ngẫu nhiên gặp nhờ người tôn quý mà nên việc của mình, cần phải ngay chính thì mới được tốt lành. Quá vồ vập thân cận thì sẽ nguy hiểm, vì lòng tin sẽ bị suy giảm như con lợn luẩn quẩn không thể đi lên được.
Lời hào thuyết minh về hào Sơ, ở vào thời "ngộ", lấy chất âm ở dưới, xử vào thể "gió lay động", có hình tượng "tự buông thả mình", cầu ngộ với hào Tứ. Nhưng cảnh ngẫu nhiên gặp gỡ này, hào Tứ e rằng cầu ngộ là "tà", nên có tượng như bóp chặt cái phanh, tự yên mà chờ sự ngay chính, nhưng cũng không muốn để mất sự chính ứng mà mong sự cát tường. Hào Sơ nếu cứ "dục tốc" vội tiến, như lợn cái luẩn quẩn chẳng biết đi đường nào cho đúng đạo, tâm không chuyên nhất thì sẽ nguy hiểm. Cho nên, Lời hào ví hào Sơ với tượng "con lợn cái gầy yếu", đây là do căn cứ vào vị thế thấp bé, yếu đuối của hào này, lại thêm: âm chất cưỡi lên ngôi dương, cho nên thể tính nóng vội.
Theo cách chú giải nê là phanh, thì Vương Bật nói: "Kim là vật cứng rắn, nê thì chủ về chế ước sự động, đó là nói về hào Tứ. Hào Sơ ở vào lúc khởi đầu của ngộ, lấy một nhu thuận thừa năm cương, thể chất nóng vội, được gặp thì thông, tàn cuộc rồi thì vô chủ, đó là tự buông thả vậy. Vật nhu thì không thể không ràng buộc Đạo thần thiếp, không thể không trung chính. Vì vậy cầu ràng buộc phải chính ứng, thì mới được trinh cát. Nếu không ràng buộc chuyên nhất, mà lại lung tung, thì việc làm như vậy chỉ có nguy hiểm mà thôi. Luy thỉ là con lợn cái. Trong một đàn lợn, con đực khoẻ mà con cái yếu, cho nên gọi là luy thỉ. Phu có nghĩa như vụ tháo (nóng vội). Chất âm mà lại nóng vội, buông thả chạy rông, thì loại lợn cái gầy là hay như vậy nhất. Câu này, trong Lời quẻ muốn nói: Âm chất mà không trinh nhất, không ràng buộc, thì sự xấu xa, dâm uế chẳng khác gì con lợn cái nóng nảy nhảy nhót bứt rứt".
Lời của Vương Bật nói là căn cứ theo Quái từ của quẻ, coi hào Sơ là nữ tráng (nữ cường tráng), đó là nói về tượng "một nữ gặp năm nam". Vì vậy, mới khuyên răn dương cương "chớ lấy người đó làm vợ". Hồ Bính Văn nói: "Lời Thoán nói tổng quát về một quẻ, thì đó là một hào âm đương với năm hào dương, về nữ thì là tráng. Về hào thì là một âm ở dưới năm dương, rất nhỏ bé, vì thế gọi là lợn cái gầy còm. Cường tráng là đáng sợ, gầy yếu cũng không thể coi thường mà bỏ qua".